MENOPAUZA A WYPADANIE WŁOSÓW I INNE PROBLEMY TRYCHOLOGICZNE

Niniejszy materiał poświęcony jest omówieniu typowych problemów dotyczących zdrowia włosów i skóry głowy, które występują u kobiet w okresie menopauzy.

Spis treści:

Czym jest menopauza? Jakie fazy menopauzy wyróżniamy?

Menopauza to naturalny proces, który występuje u kobiet w okresie wieku średniego i oznacza zakończenie cyklu menstruacyjnego oraz ustanie możliwości zajścia w ciążę. Jest to wynik zmniejszenia produkcji hormonów płciowych, zwłaszcza estrogenów, przez jajniki. Menopauza charakteryzuje się różnymi objawami, takimi jak uderzenia gorąca, zaburzenia snu, zmiany nastroju i zmniejszenie gęstości kości.

Okres menopauzy dzielimy na cztery fazy:

Premenopauzę – –okres spadku płodności, od 4 do 10 lat przed ostatnim krwawieniem. Występują krótsze, bezowulacyjne cykle, spada poziom estrogenów. Pojawiają się pierwsze objawy zmian hormonalnych.
Perimenopauzę – okres 3-4 lat przed ostatnią miesiączką oraz 1 rok po ostatnim krwawieniu miesiączkowym. Charakteryzuje się on znacznym nasileniem dokuczliwych symptomów, ze względu na coraz słabszą funkcję wydzielniczą jajników i nagły spadek produkowanych przez nie hormonów.
Menopauzę właściwą – ostatnie krwawienie miesiączkowe, po którym następuje co najmniej roczny okres bez krwawień.
Postmenopauzę – czas po ostatniej miesiączce, kiedy wygasa czynność jajników. Organizm powoli wraca do równowagi, przyzwyczajając się do niższego stężenia hormonów. Objawy związane z menopauzą stopniowo ustępują.

Według badań średni wiek menopauzy właściwej w Polsce to 51 lat.

Wpływ menopauzy na skórę głowy i włosy

Zmiany zachodzące w organizmie kobiety w okresie menopauzy i po niej mają ogromny wpływ nie tylko na samopoczucie, ale również na wygląd zewnętrzny. Problemy skóry głowy i włosów są jednym z najbardziej widocznych objawów starzenia się skóry i jej przydatków.

Ustanie jajnikowej produkcji estrogenów wpływa negatywnie na funkcjonowanie skóry i jakość włosów. Może też powodować zmiany w rozmieszczeniu włosów terminalnych (mogą one pojawiać się w niepożądanych miejscach).

Co dokładnie dzieje się w organizmie kobiety w tym czasie? Dlaczego ponad 50% kobiet w wieku 50+ szuka profesjonalnej pomocy trychologicznej?

Kluczowe zmiany w funkcjonowaniu włosów i skóry głowy:

Spadek poziomu estrogenów prowadzi do skrócenia fazy anagenu, co skutkuje zauważalnie mniejszą maksymalną długością rosnących włosów,
Wzrasta podatność mieszka włosowego na destrukcyjne działanie dihydrotestosteronu (DHT), co prowadzi do atrofii mieszka.
Nagły wzrost prawdopodobieństwa wystąpienia łysienia bliznowaciejącego.
Intensyfikują się procesy starzenia się komórek (zjawisko senescencji), dotykając w szczególności komórek macierzystych brodawki włosa (dermal papilla).

Zmiany w funkcjonowaniu skóry powodowane przez zmiany hormonalne okresu menopauzy:

Osłabienie proliferacji keratynocytów
Dominacja procesów zanikowych nad regeneracją
Nasilenie zmian zwyrodnieniowych w tkankach
Gwałtowne obniżenie liczby włókien kolagenowych i sprężystych
Rozszerzenie naczyń krwionośnych
Obniżenie liczby GAG (Glikozaminoglikany)
Spłaszczenie granicy skórno – naskórkowej
Zmniejszenie rozmiarów i czynności sekrecyjnej przydatków skóry
Łysienie, zmiany w rozmieszczeniu owłosienia

Poniżej, nie pretendując do kompletności w prezentacji ogólnego obrazu, omówimy szczegółowo objawy i środki zaradcze dla kilku najbardziej powszechnych przypadków:

Problem ścieniania się włosów.
Łysienie bliznowaciejące frontalne.
Niepożądany wzrost włosów w obszarach ciała innych niż głowa (hirsutyzm).W inny sposób mogą funkcjonować gruczoły łojowe (zmieni się stopień natłuszczenia włosów).
Problemy skóry głowy (keratozy).
Wypadanie włosów związane z farmakoterapią (przyjmowanymi stale lub incydentalnie lekami).

Problem ścieniania się włosów

Wszystkie kobiety w wieku menopauzalnym, w mniejszym lub większym stopniu, doświadczają jednej lub kilku postaci ścieniania się włosów i degeneracji funkcjonowania mieszków włosowych. Zmniejsza się długość fazy wzrostu włosa (anagen), to prowadzi do skrócenia ich maksymalnej długości. Wydłuża się faza telogenu i (co szczególnie istotne!) kenogenu – czego konsekwencją jest mniejsza liczba włosów (spadek gęstości). Literatura medyczna nie jest całkowicie zgodna co do granic między tymi stanami: łysieniem androgenowym u kobiet, łysieniem żeńskim (Female Pattern Hair Loss – FPHL) występującym czasemniezależnie od androgenów oraz łysieniem starczym (które również bywa rozdzielane na cechujące się odmiennymi mechanizmami Alopecia Senilis i Senescent Alopecia). Z perspektywy pacjentki kluczowe są negatywne skutki tych stanów chorobowych: zauważalne osłabienie włosów, ich ścienianie się (pogorszenie się jakości włosów) i postępujący spadek gęstości (mniejsza liczba włosów).

Cała populacja (tak kobiet, jak i mężczyzn) dotknięta jest starzeniem się komórek macierzystych mieszka włosowego. Liczba i aktywność tych komórek bezpośrednio wpływa na wzrost włosa, a przede wszystkim na grubość jego łodygi. Mniejsza liczba aktywnych komórek macierzystych prowadzi do słabszych, cieńszych i krótszych włosów. W alopecia senilis i senescent alopecia ścienianie włosów występuje na całej powierzchni skóry głowy (także z tyłu głowy, w obszarze potylicznym, którego mieszki włosowe nie są wrażliwe na negatywny wpływ DHT).

Jeśli proces miniaturyzacji mieszka włosowego dotyka głównie wierzchołka głowy, zwłaszcza w jej centralnej części (przedzialek), mamy do czynienia z łysieniem postępującym w ramach schematu FPHL (Female Pattern Hair Loss) . Proces ten jest najczęściej opisywany za pomocą skali zaproponowanej około 30 lat temu przez dr. Ronalda Savina.

Rys. Skala Savina. Wyróżnia się osiem stopni zaawansowania procesu łysienia oraz jedną odmianę – z przesuwająca się linią czołową włosów.

W jaki sposób można spowalniać, a nawet zatrzymywać wspomniane wyżej negatywne procesy? Ze skuteczną pomocą przychodzi nam zarówno współczesna medycyna, jak i trychologia i kosmetologia.

Podstawą skutecznych działań terapii jest odpowiednia farmakoterapia, indywidualnie dobrana przez lekarza specjalizującego się w zagadnieniach związanych z włosami.

Jej kluczowymi elementami są zazwyczaj:

minoxidil (aplikowany zewnętrznie lub doustnie)
środki antyandrogenne (finasteryd, spironolakton i inne).

Drugim filarem optymalnego procesu leczenia są terapie zabiegowe.

Spośród terapii zabiegowych warto wskazać przede wszystkim na te oparte o komórki macierzyste (pobrane ze skóry w obszarze potylicznym lub wyizolowane z tkanki tłuszczowej). Obie te procedury są bardzo bezpieczne, nieuciążliwe (w zasadzie nie jest potrzebna jakakolwiek rekonwalescencja) i – co również istotne – nie są w ogóle bolesne. Zabiegi oparte o komórki macierzyste to bardzo silna stymulacja mieszków włosowych, dająca często spektakularne wręcz efekty estetyczne – mocne zagęszczenie pogrubienie włosów.

Nieco mniejszych, lecz absolutnie zauważalnych i satysfakcjonujących rezultatów można oczekiwać po zabiegach takich jak:

mezoterapia igłowa i mikroiglowa,
karboksyterapia,
zabiegi laserowe wysokoenergetyczne (na przykład frakcyjne nieablacyjne, realizowane laserem tulowym, erbowo-szklanym lub urządzeniami łączącymi te dwie długości fali, jak na przykład Multifrax).
zabieg mezoterapii osoczem bogatopłytkowym (PRP – Platelet Rich Plasma) i skoncentrowanymi czynnikami wzrostu (CGF – Concentrated Growth Factors).

W obszarze trychologii kosmetycznej godne polecenia są (na przykład):

zabiegi oparte o zjawisko transdermalporacji, umożliwiające wyjątkowo intensywną penetrację aktywnego preparatu w głąb skóry, przy jednoczesnym skóry tej nawilżeniu (więcej na temat tego zabiegu można przeczytać tutaj);
zabiegi oparte o stymulację skóry głowy polem elektromagnetycznym o specyficznej częstotliwości 448 kHz z wykorzystaniem urządzenia INDIBA.

W ramach terapii domowych warto rozważyć zakup sprzętu do codziennej fotostymulacji skóry głowy światłem czerwonym z zakresu 650-680 nm. Dostępne są zarówno grzebienie laserowe, opaski jak i hełmy (ze względu na wygodę codziennego użytkowania rekomendujemy właśnie to rozwiązanie).

Ostatnie dwa obszary, które mają potencjalnie wpływ na tempo procesu ścieniania się włosów to suplementacja i pielęgnacja skóry głowy. W zakresie suplementacji można sprawdzić preparaty zawierające naturalne antyandrogeny, w szczególności palmę sabałową (saw palmetto) – jak na przykład Complidermol lub preparat linii Molecular Trichology. Preparaty używane do pielęgnacji skóry głowy powinny być przede wszystkim nakierowane na jej właściwe nawilżenie oraz zapobieganie ewentualnym stanom zapalnym lub łojotokom. We właściwym doborze powinien pomóc kompetentny trycholog.

Łysienie bliznowaciejące frontalne

Łysienia bliznowaciejące cechują się (niestety) zmianami nieodwracalnymi. Mieszek włosowy zanika i jest zastępowany przez tkankę bliznowatą.

Jedną z form łysienia bliznowaciejącego jest łysienie bliznowaciejące frontalne (czołowe) (FFA – Frontal Fibrosing Alopecia). FFA pojawia się zdecydowanie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Charakterystyczne jest, że największe nasilenie zachorowań dotyczy właśnie pierwszych kilku lat okresu menopauzy (szczyt występowania to 55 rok życia Pacjentek).

Łysienie bliznowaciejące czołowe to przewlekły stan zapalny skóry głowy. Prowadzi w nieodwracalny sposób do zamknięcia ujścia mieszka włosowego i – finanie – do jego zanku. Nie jest znana dokładna patogeneza tej choroby. Obserwacja kliniczna to występowanie czerwonych, złuszczających się ognisk zapalnych, skoncentrowanych na linii włosów. Obecne są także drobne strupki i grudki łojotokowe. W miarę rozwoju choroby linia włosów cofa się. Powstają rozległe obszary całkowicie pozbawione włosów.

Leczenie łysienia bliznowaciejącego jest trudne, a rokowania nigdy nie są jednoznaczne.

Sprawdź, jakie bada nie wykonać przy nadmiernym wypadaniu włosów.

Brak jest jednoznacznych wytycznych i powszechnie akceptowanych standardów postępowania w leczeniu. Często sięga się po leki immunosupresyjne, antymalaryczne, glikokortykosteroidy. Stosowana jest hydroksychlorochina, finasteryd wraz z minoxidilem, retinoidy lub metotreksat. Wspomagająco wykorzystywana jest terapia miejscowa, łącząca sterydy i analogi witaminy D3.

Jednak – szczególnie w zaawansowanych etapach rozwoju FFA – rokowania są niepewne.

Jeśli rozwój choroby zatrzymał się na okres co najmniej 3 lat, testowane jest (na zasadach eksperymentalnych) wykonanie przeszczepu włosów.

Zmagasz się z wzmożonym wypadaniem włosów w okresie menopauzy? Umów się na konsultację do trychologa jeszcze dziś!

umów się

Problemy skóry głowy

Spadek poziomu estrogenów wpływa hamująco na pracę gruczołów łojowych skóry głowy. W pierwszej kolejności ogranicza to funkcjonowanie ochronnego płaszcza lipidowego skóry. To z kolei może w niekorzystny sposób wpływać na proporcje poszczególnych szczepów bakterii zasiedlających nasz skalp – zmienić się może nasz mikrobiom skóry głowy.

Wejście w okres menopauzy niestety intensyfikuje i uaktywnia przebieg szeregu chorób kwalifikowanych jako keratozy, czyli grupę schorzeń cechujących się występowaniem nadmiernego złuszczania się skóry. Częściej pojawiać się więc będą: łupież (suchy i tłusty), łuszczyca, łojotokowe zapalenie skóry. Także przebieg wspomnianych chorób może być bardziej ostry, niż miało to miejsce wcześniej.

Właściwa pielęgnacja powinna koncentrować się na skutecznym nawilżaniu i utrzymywaniu jędrności skóry. Pomocna w tym zakresie może być na przykład mezoterapia preparatami zawierającymi tropokolagen oraz preparaty kosmetyczne oparte o emolienty.

Hirsutyzm

Około 70% kobiet w okresie okołomenopauzalnym zgłasza pojawienie się niepożądanego owłosienia. Zazwyczaj występuje ono w takich obszarach jak: broda i obszar nad górną wargą.

Warto wykonać niezbędne badania, aby wykluczyć stany patologiczne u Pacjentek. Możliwe jest bowiem wystąpienia takich jednostek chorobowych jak: PCOS, stany nowotworowe, zespół Cushinga, hiperplazja zrębu jajnika, przetrwały wrodzony przerost nadnerczy.

Diagnoza różnicowa powinna uwzględniać (wykluczyć) nadmierny wzrost włosów typu meszkowego (hipertrichosis languinosa acquista), który może towarzyszyć procesom nowotworowym.

Wypadanie włosów związane z farmakoterapią

W miarę starzenia się, zmian zachodzących z wiekiem – liczba przyjmowanych przez nas leków zwiększa się. Niektóre z nich mogą mieć negatywny wpływ na stan włosów i funkcjonowanie mieszków włosowych. Składnik danego leku może mieć toksyczny wpływ na mieszek włosowy, w szczególności na kluczowe dla jego funkcjonowania komórki macierzyste. Wszystko zależy od rodzaju leku, stosowanej dawki i oczywiście od indywidualnej wrażliwości pacjenta na dana grupę składników leku.

W większości przypadków brakuje opcji terapeutycznych, jednak eliminacja leku jest często wystarczająca, a niektóre suplementy diety z witaminami lub biotyną mogą ułatwić odrastanie włosów.

Jakie grupy leków mają znane negatywne skutku uboczne w obszarze wzrostu włosów?

Pacjenci kardiologiczni mogą zgłaszać utratę włosów z powodu: leków obniżających poziom lipidów, inhibitorów konwertazy angiotensyny, β-blokerów i blokerów kanału wapniowego.
Leki obniżające poziom lipidów, takie jak statyny i fibraty, są odpowiedzialne za łysienie u 1-5% pacjentów. Utrata włosów jest zwykle przemijająca i dotyczy nie tylko skóry głowy, ale także innych okolic ciała.
Leki przeciwzakrzepowe powodują łysienie u 50% pacjentów, które występuje 1-12 tygodni po podaniu ostatniej dawki. Leki przeciwzakrzepowe należące do grupy antagonistów witaminy K powodują przerzedzenie włosów zwykle między 3 a 20 tygodniem od rozpoczęcia terapii.
Leki stosowane w psychiatrii i neurologii są również odpowiedzialne za łysienie polekowe. Karbamazepina wywołuje utratę włosów u nawet 10% osób, kwas walproinowy u 2-12%, sole litu u 12-17%, a leki dopaminergiczne nawet u 30% pacjentów poddanych terapii.
Leki stosowane w chorobach tarczycy, takie jak propylotiouracyl czy metizol, mogą być odpowiedzialne za jatrogenną niedoczynność tarczycy i tym samym prowadzić do łysienia.

Podsumowanie

Okres menopauzy to czas, który jest dla kobiety trudny zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Zmieniający się stan włosów i skóry głowy nie przekłada się co prawda bezpośrednio na zdrowie pacjentki, jednak z pewnością jest jednym z czynników bardzo mocno wpływającym na odczuwany przez nią dobrostan i poczucie atrakcyjności.

Nie mamy możliwości by zatrzymać czas. Jednak współczesna kosmetyka i medycyna daje profesjonalistom (lekarzom i trychologom) wiele skutecznych narzędzi, które pozwalają na to, by jak najdłużej utrzymać dobry stan włosów i skóry głowy oraz zahamować negatywne procesy.

Profesjonalna diagnoza, skutecznie dobrany, indywidualny scenariusz działań terapeutycznych i pielęgnacyjnych – to jak najbardziej możliwa ścieżka, prowadząca do pełnej satysfakcji z osiągniętych efektów estetycznych i zdrowotnych.